Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bir zamanlar kabuk şoku veya savaş yorgunluğu sendromu olarak adlandırılır, bir kişinin ciddi fiziksel zararın meydana geldiği veya tehdit edildiği travmatik veya korkutucu bir olayı tecrübe ettikten veya tanık olduktan sonra gelişebilecek ciddi bir durumdur. TSSB, cinsel veya fiziksel saldırı, sevilen birinin beklenmedik şekilde ölümü, kaza, savaş veya doğal afet gibi yoğun korku, çaresizlik veya dehşete neden olan travmatik çilelerin kalıcı bir sonucudur. Mağdur aileleri, acil durum personeli ve kurtarma görevlileri gibi kişiler de TSSB geliştirebilirler. Travmatik bir olay yaşayan çoğu insan, şok, öfke, gerginlik, korku ve hatta suçluluk içeren reaksiyonlara sahip olmaktadır. Bu reaksiyonlar yaygındır ve çoğu insan için zamanla kaybolur. Bununla birlikte, TSSB’li bir kişi için, bu duygular devam eder ve hatta artar, ki o da kişinin hayatını mahvedecek kadar güçlü olur. TSSB’si olan kişilerin bir aydan daha uzun süre semptomları devam eder ve olay meydana gelmeden önceki hayatlarına devam edemezler.
TSSB belirtileri en sık üç ay içinde başlar. Ancak bazı durumlarda, yıllar sonra da ortaya çıkabilir. Hastalığın şiddeti ve süresi değişebilir. Bazı insanlar altı ay içinde iyileşir, bazıları ise daha uzun süre acı çeker. Travmatik olaylar karşısında tüm insanlar farklı derecelerde tepki gösterir. Her insan korku ve stresi yönetme ve travmatik bir olay ya da durumun yarattığı tehditle başa çıkma becerisinde benzersizdir. Bu nedenle, bir travma yaşayan veya tanık olan herkes TSSB geliştirmeyecektir. Ayrıca, bir kişinin arkadaşlarından, aile üyelerinden ve travma sonrası profesyonellerden aldığı yardım ve destek, TSSB’nin gelişimini veya semptomların şiddetini etkileyebilir. TSSB, önce savaş gazileri tarafından tıbbi topluluğun dikkatine sunuldu. TSSB ölüm veya şiddeti tehdit eden travmatik bir olay geçirmiş olan herhangi birisinde ortaya çıkabilir. Çocuk olarak istismara uğramış veya defalarca hayati tehlike arz eden durumlara maruz kalmış kişiler TSSB geliştirmek için daha büyük risk altındadır. Fiziksel ve cinsel saldırı ile ilgili travma mağdurları, TSSB için en büyük risk ile karşı karşıyadır.
TSSB, çocukluk çağında da dahil olmak üzere her yaşta gelişebilir. Kadınlar erkeklerden daha fazla TSSB geliştirebilirler. Bu, kadınların aile içi şiddet, istismar ve tecavüz mağdurları olma ihtimalinin daha yüksek olması nedeniyle de ilgilidir. Travmatik bir olayın gerçekleştiği zamandan bu yana en az bir ay geçinceye kadar TSSB teşhis edilmez. TSSB belirtileri mevcutsa, doktor tam bir tıbbi öykü ve fizik muayene yaparak bir değerlendirmeye başlayacaktır. TSSB’yi spesifik olarak teşhis edecek laboratuvar testleri olmamasına rağmen, doktor semptomların nedeni olarak fiziksel hastalıkları dışlamak için çeşitli testler kullanabilir.
Fiziksel bir hastalık bulunmazsa, zihinsel hastalıkların teşhisi ve tedavisi için özel olarak eğitilmiş bir psikiyatr, psikolog veya başka bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirilebilirsiniz. Psikiyatristler ve psikologlar, bir kişiyi TSSB’nin veya diğer psikiyatrik durumların varlığına göre değerlendirmek için özel olarak tasarlanmış görüşme ve değerlendirme araçlarını kullanır. Doktor, TSSB tanısını semptomların yol açtığı fonksiyonlarla ilgili problemler de dahil olmak üzere rapor edilen semptomlara dayandırır. Doktor daha sonra belirtilerin ve disfonksiyon derecesinin TSSB’yi gösterip göstermediğini belirler. Kişinin bir aydan uzun süren TSSB semptomları varsa TSSB teşhisi konur. TSSB tedavisinin amacı, duygusal ve fiziksel semptomları azaltmak, günlük işleyişi iyileştirmek ve kişinin bozukluğu tetikleyen olayla daha iyi başa çıkmasına yardımcı olmaktır.
TSSB için Psikoterapi, kişinin semptomları yönetme ve başa çıkma yollarını geliştirme becerilerini öğrenmesine yardım etmeyi içerir. Terapi aynı zamanda kişiye ve ailesine bozukluğu öğretmeyi ve travmatik olayla ilgili korkuların giderilmesine yardım etmeyi amaçlar. TSSB tedavisi çok aşamalı ve devam eden bir süreçtir. TSSB belirtileri nadiren tamamen kaybolur, ancak tedavi, hastaların daha etkili bir şekilde başa çıkmayı öğrenmelerine yardımcı olabilir. Tedavi daha az yoğun semptomlara ve ayrıca travma ile ilgili duyguları yöneterek başa çıkma becerisinin artmasına neden olabilir. Bazı araştırmalar travma geçirmiş insanlara erken müdahalenin TSSB’nin bazı semptomlarını azaltabileceğini veya hepsini birlikte önleyebileceğini öne sürmektedir.